Kara Delik Nedir Nasıl Oluşur Hakkında Bilgiler

Bu yazımızda kara delik konusunda bilgiler vermek istiyoruz. Kara delik nedir , nasıl oluşur kısaca açılamaya çalışacağız. İlginizi çeken bir konu ise yazımıza hemen başlayalım.

Kara Delik Nedir ?

Kara Delik nedir ( ing. Black Hole) astronominin en ünlü terimlerinden biridir. Astronomiyle ilgilenmeyen kişiler bile duymuştur kara deliklerin ününü. Peki gerçekten ne kadar tanıyoruz evrenin bu kapalı kutusunu?

Kara delik için verilen en genel tanım çok yüksek kütle çekim gücü olan, ışığın dahi kendisinden kaçamadığı kozmik cisime denir. Eğer ışık bu cisme yaklaştığında kaçamıyorsa biz bir kara deliğin varlığını nereden biliyoruz?

Kara Delik Nasıl Oluşur ?

Dev kütleli bir yıldız düşünün. Yıldızımız ölürken içine doğru çöküyor ( nebula oluşumu ) ve bütün kütlesini küçücük bir alana sığdırıyor. Atom kadar küçük ama bir dağ kütlesinde. İşte bu çöküş bir kara deliğin oluşmasına neden oluyor. Kütle çekim o kadar yüksek ki ışık bile kaçamıyor. Işık hızı evrendeki en yüksek hız kabul edildiği için karadelikler daha da gizemli cisimler.

Işık olmadığı için kara delikleri göremiyoruz.  Bu cisimlere kara denilmesinin sebebi de bu zaten. Ancak bir şeyin varlığını kanıtlamak için onu mutlaka görmeye ihtiyacımız yok. Kara deliğe yaklaşan yıldızların hareketi hatta ışığın kara deliğin olay ufkunun çevresindeki durumu sayesinde varlığını bilebiliyoruz. Olay ufku terimi ilk kez Einstein tarafından kullanılmıştır. (Bknz. Genel Görelilik Kuramı)

Fotoğrafı Çekilen İlk Karadelik :  Powehi

Günümüzde astronomi ve fizik alanında çalışan bilim adamlarının büyük çoğunluğu kara deliklerin varlığı konusunda mutabakata varmış durumda. Nitekim 2019 yılında ilk kara delik fotoğrafının çekildiğinin duyurulmasıyla artık bilimsel olarak da elimizde daha net veriler oluşmuş durumda.

Dünyanın sekiz farklı bölgesindeki gözlem evlerine kurulmuş teleskoplarla oluşturulan Event Horizon teleskop dizgesi kullanılarak çekilen kara delik fotoğrafı bilim dünyasında büyük heyecan yarattı. 2017 yılında kurulan Event Horizon ( olay ufku ) ekibi oldukça karmaşık çalışmaların ardından Nisan 2019 da farklı teleskoplarla elde ettikleri görüntüleri birleştirip ilk kara delik fotoğrafını 6 ayrı ülkede eş zamanlı yaptıkları toplantılarla açıkladılar. 200 bilim insanından oluşan ekibin içinde bir Türk de var. Prf.Dr.Feryal Özel ekibin modelleme ve analiz çalışma grubunu yönetti.

İlk Kara Delik Nedir ?

İlk kara delik nedir  sorusu yanıt buldu. Böylece teorik olan kara delikler bilim kurgu olmaktan çıkıp bütün verileriyle gözümüzün önünde artık. İlk kara deliğe Hawai dilinde olan ‘Powehi’ adı verildi. Derin, süslü, karanlık anlamlarına gelen bu kelime Hawai li dil profesörü Larry Kimura tarafından verildi.

Evrende üç tür karadelik bulunuyor. Bunlar atom boyutlarında küçük olanlar, güneşin yaklaşık 20 katı büyüklüğünde orta büyüklükte olanlar ve yine güneşten 1 milyon kata kadar büyük olan dev kara delikler olarak sınıflandırılabilir. Atom kadar küçük olsa bile kara delikler dev kütlelidir. Her galaksinin merkezinde bir karadelik bulunur. Bizim galaksimiz olan Samanyolu Galaksisi nde bulunan karadelik Yay A olarak adlandırılıyor. Fotoğrafı çekilen de bu karadelik.

Bilim insanları Yay A nin yörüngesine giren S2 yıldızını izleyerek ilk gerçek kara delik fotoğrafını çekmeyi başardı.

Teknoloji ilerledikçe elde edeceğimiz bilgiler ışığında karadelikler bizim için çok daha anlaşılır olacaktır.